بررسی برخی شاخص های جمعیتی شهرستان شیروان براساس آمارسرشماری سال۱۳۸۵

1- مقدمه :

اگرچه تاکنون نتایج قطعی وتفضیلی سرشماری نفوس و مسکن  سال 1385 برای دسترسی عموم منتشر نشده و آنچه که منتشر شده است ، فقط شاخص های محدودی از کل مباحث جمعیتی است ، ولی با دسترسی به این آمار و اطلاعات و تجزیه وتحلیل آنها می توان به برخی نتایج دست یافت .

در این مقاله تلاش شده است ، شاخص هایی چون جمعیت شهری و روستایی ، سواد، جنسیت، تراکم نسبی و تراکم بیولوژیکی و..... به تفکیک بخش ها و دهستان ها در شهرستان شیروان مورد بررسی قرار گیرد

.

1- مقدمه :

اگرچه تاکنون نتایج قطعی وتفضیلی سرشماری نفوس و مسکن  سال 1385 برای دسترسی عموم منتشر نشده و آنچه که منتشر شده است ، فقط شاخص های محدودی از کل مباحث جمعیتی است ، ولی با دسترسی به این آمار و اطلاعات و تجزیه وتحلیل آنها می توان به برخی نتایج دست یافت .

در این مقاله تلاش شده است ، شاخص هایی چون جمعیت شهری و روستایی ، سواد، جنسیت، تراکم نسبی و تراکم بیولوژیکی و..... به تفکیک بخش ها و دهستان ها در شهرستان شیروان مورد بررسی قرار گیرد .

2- تراکم جمعیت در شهرستان شیروان :

 براساس اطلاعات جدول شماره 1 تراکم نسبی جمعیت کل شهرستان شیروان 40 نفردرهر کیلومتر مربع است .در بین بخش های شهرستان ، بخش مرکزی با 85/61 نفردر هر کیلومتر مربع به دلیل قرار گرفتن شهر شیروان در این بخش بالاترین تراکم و بخش سرحد با 15/12 نفرکمتر تراکم جمعیت را به خود اختصاص داده اند . در بین دهستان ها ، بالاترین تراکم جمعیت مربوط به دهستان زیارت با 95/34 نفرو کمترین دهستان تکمران با 47/9 نفردر هر کیلومتر مربع است .

جدول شماره 1 : تراکم جمعیت در شهرستان شیروان .

تراکم نسبی	جمعیت سال 1385	مساحت به کیلو متر مربع	نام
40	156181	2/3904	شهرستان شیروان
15/12	12283	1011	بخش سرحد
47/9	5368	6/566	دهستان تکمران
18/13	5859	4/444	دهستان جیرستان
37/17	13849	2/797	بخش قوشخانه
9/15	7618	1/478	دهستان قوشخانه بالا
5/19	6231	1/319	دهستان قوشخانه پائین
85/61	129637	2096	بخش مرکزی
45/18	7935	430	دهستان حومه
6/30	7485	4/244	دهستان زوارم
95/34	14638	8/418	دهستان زیارت
9/14	7501	4/503	دهستان سیوکا نلو
8/15	7893	4/499	دهستان گلیان

3- نسبت جمعیت شهری به روستایی در شهرستان شیروان :

از کل جمعیت شهرستان شیروان براساس آمار جمعیت سال 1385 ، تعداد 85241 نفر ساکن مناطق شهری که 84/54 درصد از کل جمعیت را شامل می شوند و تعداد 70528 نفر برابر با 16/45 درصد ساکن نقاط روستایی هستند.

4- بعد خانوار در شهرستان شیروان :

بعد خانوار نشان دهنده ی میانگین تعداد نفراتی است که با هم در یک مکان و تحت سرپرستی یک نفر زندگی می کنند و معمولاً با هم غذا می خورند ، هرچه این عدد بیشتر باشد ، نشان دهنده ی وجود خانواده های پرجمعیت و هر چه کمتر باشد نشان دهندة خانواده های کم جمعیت است . این عدد برای کل شهرستان شیروان 13/4 است و در بین سه بخش شهرستان ، بخش قوشخانه با 58/4 بالاترین و بخش مرکزی با 11/4 کمترین بعد خانوار را دارند . در بین دهستان ها ، دهستان قوشخانه پائین با 78/4 بیشترین و دهستان گلیان با 95/3 کمترین بعد خانوار را به خود اختصاص داده اند . در مناطق شهری ، شهر شیروان با 02/4 و شهر لوجلی با 93/5 بالاترین ارقام را دارند . به نظر می رسد علت بالا بودن بعد خانوار در شهر لوجلی وجود خانوارهای مؤسسه ایی است ( دبیرستان و راهنمایی شبانه روزی ) اطلاعات جدول شماره 2.

جدول شماره 2 : بعدخانوار در شهرستان شیروان به تفکیک دهستان و بخش .

بعد خانوار	کل جمعیت	تعداد خانوار	نام
13/4	156181	37780	شهرستان شیروان
52/4	12283	2716	کل بخش سرحد
33/4	5368	1238	دهستان تکمران
5/4	5859	1300	دهستان جیرستان
58/4	13849	3019	کل بخش قوشخانه
44/4	7618	1716	دهستان قوشخانه بالا
78/4	6231	1303	دهستان قوشخانه پائین
11/4	45452	11060	کل بخش مرکزی
98/3	7935	1992	دهستان حومه
21/4	7485	1777	دهستان زوارم
99/3	7501	1877	دهستان سیو کانلو
28/4	14638	3414	دهستان زیارت
95/3	7893	1996	دهستان گلیان
93/5	1056	178	شهر لوجلی
02/4	84185	20903	شهر شیروان

5- نسبت جنسی در شهرستان شیروان :

درمورد نسبت جنسی چند نکته قابل ذکر است :

الف) نسبت جنسی نشان دهنده ی تعداد زنان در برابر هر صد نفرمرد است .

ب) این نسبت در مناطقی که مهاجر فرست هستند ، معمولاً بسیار بالا است ، چون در این مناطق برای کسب درآمد بیشتر مردان مهاجرت می کنند تا زنان و آنچه که در این مناطق ، ازجمعیت باقی می ماند ، بیشتر کودکان و سالخودگان و زنان هستند.

ج) در مناطقی که مهاجر پذیر هستند ، معمولاً این نسبت پائین است ، یعنی تعداد مردان در برابر زنان بیشتراست .

با توجه به مطالب مذکور، در کل شهرستان شیروان نسبت جنسی 4/102 است . یعنی در برابر هر 100 نفرمرد 4/102 نفر زن وجود دارد . این نسبت در بخش سرحد با 3/102 در بین بخش های شهرستان شیروان کمترین و بخش قوشخانه با 57/107 بالاترین رقم را نشان میدهد . دربین دهستان های شهرستان شیروان نیز ، دهستان قوشخانه بالا با 77/116 بالاترین و دهستان حومه با 78/92 کمترین رقم را دارند . در مناطق شهری شهرستان ، شهر لوجلی با 38/52 بالاترین تعداد مردان را در برابر زنان داراست .این رقم برای شهر شیروان 65/99 است .( جدول شماره 3)

علت تقریباً دو برابر بودن مردان در شهر لوجلی به زنان به دلیل وجود مراکز شبانه روزی آموزش و پرورش است که در آن دانش آموزان پسر تحصیل می کنند و به عنوان خانواده های مؤسسه ای در زمان سرشماری سال 1385 سرشماری    شده اند .

جدول شماره 3 : نسبت جنسی در شهرستان شیروان به تفکیک دهستان و بخش

نسبت جنسی	زن	مرد	نام
4/102	79010	77171	شهرستان شیروان
3/102	6211	6072	کل بخش سرحد
58/104	2744	2624	دهستان تکمران
6/112	3104	2755	دهستان جیرستان
57/107	7177	6672	کل بخش قوشخانه
77/116	3926	3362	دهستان قوشخانه بالا
2/98	3251	3310	دهستان قوشخانه پائین
1/106	23404	22048	کل بخش مرکزی
78/92	3819	4116	دهستان حومه
108	3888	3597	دهستان زوارم
79/108	7627	3553	دهستان سیو کانلو
1/111	3948	7011	دهستان زیارت
3/109	4142	3771	دهستان گلیان
38/52	363	693	شهر لوجلی
65/99	42020	42165	شهر شیروان

6- وضعیت سواد در شهرستان شیروان :

میانگین درصد سواد در بین افراد 6 سال و بالاتر شهرستان شیروان 24/80 درصد است . این میزان در شهر شیروان بالاترین درصد یعنی 15/87 درصد را نشان می دهد . در بین بخش های شهرستان ، بخش قوشخانه با 3/72 بالاترین میزان باسوادی و بخش سرحد با  7/71 کمترین درصد با سوادی در بین افراد 6 سال و بالاتر را دارد . همین درصد دربین دهستان های شهرستان ، بالاترین با 36/77 درصد مربوط به دهستان زیارت و کمترین با 3/68 درصد مربوط به دهستان گلیان است.

جدول شماره 4 :

درصد سواد جمعیت 6 ساله و بیشتر	کل جمعیت بالای 6 ساله و بیشتر	جمعیت بی سواد			جمعیت با سواد			نام
		زن	مرد	جمع	زن	مرد	جمع
24/80	138234	17202	10011	27313	53365	57558	110921	کل شهرستان شیروان
7/71	10587	1925	1070	2995	3708	3884	7592	کل بخش سرحد
17/71	4655	866	476	1342	1607	1706	3313	دهستان تکمران
77/71	5315	970	530	1500	1867	1948	3815	دهستان جیرستان
2/75	617	89	64	153	234	230	464	شهر لوجلی
3/72	12260	2219	1177	3396	4243	4621	8864	کل بخش قوشخانه
02/72	6802	1219	684	1903	2361	2538	4899	دهستان قوشخانه بالا
6/72	5458	1000	493	1493	1882	2083	3965	دهستان قوشخانه پائین
1/72	40356	6800	4457	11257	14068	15031	29099	کل بخش مرکزی
5/69	6801	1243	832	2075	2217	2509	4726	دهستان حومه
52/71	6587	1095	751	1876	2262	2449	4711	دهستان زوارم
36/77	12847	1752	1157	2909	4828	5110	9938	دهستان زیارت
16/69	6836	1333	775	2108	2288	2440	4728	دهستان سیو کانلو
3/68	7314	1376	942	2318	2473	2523	4996	دهستان گلیان
15/87	75002	6259	3377	9636	31346	34020	65366	شهر شیروان

7- مساحت اراضی کشاورزی و تراکم بیولوژیکی شهرستان شیروان :

1-7 ) مساحت اراضی کشاورزی :

با توجه به اطلاعات جدول شماره 5 از 100 درصد اراضی کشاورزی شهرستان شیروان ، 38/51 درصد در بخش مرکزی ،88/30 درصد در بخش سرحد و 74/17 درصد در بخش قوشخانه قرار دارند . دربین دهستان های شهرستان شیروان نیز بالاترین درصد اراضی کشاورزی مربوط به دهستان تکمران با 02/20 درصد و گلیان با 86/17 درصد و کمترین مربوط به دهستان قوشخانه پائین با 22/7 درصد می باشد .

2-7) تراکم بیولوژیکی :

تراکم بیولوژیکی ، نشان دهنده نسبت بین جمعیت واراضی کشاورزی است به عبارت دیگر این عدد نشان می دهد که به ازاء هر نفر جمعیت چقدر زمین کشاورزی وجود دارد .هرچقدر این اعداد بیشتر باشد بهتر است . طبق اطلاعات جدول شماره 5 ، تراکم بیولوژیکی در کل شهرستان شیروان 01/1 است . این عدد به این معنی است که در شهرستان شیروان به ازاء هر نفر جمعیت کمی بیش از یک هکتار زمین کشاورزی وجود دارد . این نسبت در بخش سرحد با 157/3 بالاترین و در بخش مرکزی (بدون احتساب جمعیت شهرستان شیروان ) با 785/1 کمترین مقدار را نشان می دهد . در بین دهستان های شهرستان شیروان بالاترین رقم مربوط به دهستان تکمران با 184/6 و کمترین دهستان زیارت با 04/1 است ، یعنی دردهستان تکمران به ازاء هر نفر جمعیت بیش از 6 هکتار زمین کشاورزی وجود دارد و در دهستان زیارت کمی بیش از یک هکتار ، البته ذکرچند نکته در این زمینه ضروری است :

الف) تراکم بیولوژیکی نشان دهنده ی میانگین اراضی کشاورزی موجود در برابر جمعیت است . بعنوان مثال در دهستان تکمران شاید خانوارهایی باشند که با 4 نفرجمعیت بیش از 100 هکتار زمین کشاورزی دارند ، درصورتی که خانواده هایی هم با همین تعداد نفرات حتی یک هکتارز مین کشاورزی هم در اختیار نداشته باشند . این موضوع درمورد کلیه دهستان ها نیز صدق می کند.

ب) در تراکم بیولوژیکی شهرستان شیروان و دهستان های تابع ، مساحت اراضی کشاورزی بدون توجه به آبی یا دیمی بودن آن مدنظر قرار گرفته است . اگر چه کاملاً واضح است که یک هکتار زمین آبی مثلاً در دهستان زیارت یا حومه چندین برابر یک هکتار زمین دیم در دهستان تکمران یا گلیان محصول تولید می کند و دارای ارزش کشاورزی است . به همین دلیل برای بدست آوردن عدد خالص و واقعی تراکم بیولوژیکی باید اراضی آبی را در ضریبی که مقدار آن را باید کارشناسان کشاورزی با مطالعه دقیق مشخص کنند ، ضرب کرد این ضریب برای زمین های دیم عدد 1 و کمتر و برای زمین های آبی عددی به مراتب بیشتر از یک خواهد بود .

ج) با توجه به توضیحات مذکور ، اگرچه در دهستان تکمران به ازاء هر نفر بیش از 6 هکتار زمین کشاورزی وجود دارد ولی تقریباً تمامی این اراضی دیمی است و شاید تما م آن به اندازه یک هکتار زمین آبی دردهستان زیارت یا حومه و .... که زمین آبی بیشتری دارند ارزش کشاورزی ( البته با توجه به محدودیت های موجودمثل نبود آب و.....) نداشته باشد .(اطلاعات جدول شماره5)

در پایان لازم به ذکر است که آنچه بیان شد فقط مختصری از مسائل جمعیتی شهرستان شیروان بود . انشاءا... در صورت دسترسی به آمار واطلاعات بیشتر از سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1385 ( اشتغال ، مسکن و...) در آینده در این خصوص بیشتر خواهیم نوشت.

جدول شماره 5 : مساحت اراضی کشاورزی و تراکم بیولوزیکی در شهرستان شیروان به تفکیک بخش و دهستان .

نسبت اراضی به کل اراضی کشاورزی شهرستان به درصد	تراکم بیولوژیکی	مساحت اراضی کشاورزی به هکتار	جمعیت	نام
100	01/1	157952	156181	کل شهرستان شیروان
88/30	157/3	48780	12283	کل بخش سرحد
02/20	184/6	33200	5368	دهستان تکمران
86/9	659/2	15580	5859	دهستان جیرستان
74/17	022/2	28014	13849	کل بخش قوشخانه
52/10	181/2	16614	7618	دهستان قوشخانه بالا
22/7	829/1	11400	6231	دهستان قوشخانه پائین
38/51	785/1	81158	45452	کل بخش مرکزی
32/8	655/1	13138	7935	دهستان حومه
7/7	626/1	12171	7485	دهستان زوارم
65/9	04/1	15226	14638	دهستان زیارت
85/7	654/1	12406	7501	دهستان سیوکا نلو
86/17	575/3	28217	7893	دهستان گلیان